Ako 88: Falaite Lelei (Pekia 'a Kalaisi)

SA. 22:1-18; ‘EKI. 12:1-11; HEP. 10:11-25; SIONE 19:1-37

KO E PEKIA ‘A KALAISI        (‘AHO FALAITE LELEI)

1. Ko e pekia ‘a Kalaisi ko e fakangatangata ia ‘o e ‘auhia hifo ‘a e fa’ahinga ‘o e tangata ‘i he luo ‘o e angahala. Kuo fakangata ‘e Sisu Kalaisi ‘a e mala. Kuo ne folofola mai “kuo ‘osi”. Ko e ha nai ‘a e ‘uhinga ‘a Sisu ki he ‘osi?
2.  Kuo ‘osi ‘a ‘ene mo’ui foki ‘i he kakano mo e sino faka-mamani. Na’e ‘ikai ko ‘Ene pekia ko e fakamalohi’i ia ke mate. ‘Io, talamai ‘e ia ‘o felave’i mo ‘Ene pekia “Tala’ehai ko ha fa’ao ia ‘e ha taha meiate au, ka ko ‘eku ‘atu ia ‘e au” (Sione 10:18). Ko ‘Ene fili pe ke Ne pekia ‘i he kei Talavou (ta’u 33) he kuo lava ‘a ia na’a Ne ha’u ke fai ‘i mamani.
3.  Kuo Ne ‘osi ako‘i ‘ene kau ako ‘i he ta’u pe ‘e tolu ke nau hoko atu ‘a e ngaue. Ko ia ‘i he ‘ene pekia kuo lava ‘a ‘Ene polokalama teuteu’i (ako’i) ‘ene kau ‘aposetolo. Na’e ‘ikai te ne tala’a ka na’e lava lelei. ‘Oku ‘ikai ke fa’a pehe ia ‘iate kinautolu ke ‘ai ke mate ‘i he ta’u 40 pe 50, ka ‘oku tau ongo’i ‘oku te’eki ke vaevaeua foki ‘a e me’a na’e totonu ke tau fai ‘i he kuohili te’eki lava. Ka ko Sisu Kalaisi na’a ne lava’i pe ‘i he ta’u ‘e tolungofulu-ma-tolu ! Hono ‘ikai mahu’inga ke tau ngaue lelei ‘aki ‘a e taimi totonu ke lava ‘a hotau ngafa ngaue ‘i hono taimi totonu.
4.  Lava ‘a e Fakamo’ui ‘o mamani. Kuo ‘osi. Pea kuo Ne ha’ele hake ki he langi. Ko ia ‘oua te tau tui ki he ngaahi tokateline fakahe ‘oku ‘ai mai foki ke toe fai ha ngaue lahi, ke fakakato’aki hotau fakamo’ui. Kuo ‘osi lava’i kakato ia ‘e he ‘Eiki ko Sisu Kalaisi. Ko e me’a pe foki ‘oku tau fai ‘i he taimi ni ko e tali kakato mo mo’ui fiefia ‘i he ngaue ko ia (Pekia mo Toetu’u) kuo ‘osi fai ‘e Sisu Kalaisi. Ko Sisu pe ‘a e Hala, Mo’oni mo e Mo’ui (Sione 14:6). Kuo ‘osi ‘a e ouau fakalao pea mo e fakalotu. Ko Sisu Kalaisi Tokotaha pe.

Ako 87: Teuteu ki he Pasova

SAME 119:17-24; MT. 26:17-20; LK. 22:7-14; MK. 14:12-31

TEUTEU KI HE PASOVA             (UIKE TAPU)

Ko e ‘uluaki ‘aho ‘o e ngaahi ‘aho tapu levani. Ko e ‘aho Tu’apulelulu ia. Pea na’e tokanga leva ‘a e ‘Eiki ke teuteu ha potu ke ne ‘i ai mo ‘Ene kau ako ke ma’u ‘a e ‘ohomohe ‘i he efiafi ko ia. ‘I he ‘aho ko ‘eni ‘i ‘Isipite, ‘i he ‘uluaki pasova, na’e tamate’i ‘e he famili ‘Isileli kotoa pe ‘a e lami pea to’o ‘a e toto ‘o afuhi’aki ‘a e matapa ‘i he efiafi ko ia. Na’a nau ma’u ‘a e kakano ‘o e lami ‘i he lotofale ‘a ia ko e pasova pe ‘ohomohe ia. Pea ‘i he pongipongi ‘o e ‘aho ni (Tu’apulelulu) na’e ‘alu ‘a e ‘Eiki ke ne ma’u ha ki’i malolo. Tautautefito ko e fu’u po faingata’a ‘oku ne ‘amanaki ki ai. Pea ‘i he to pe ko ia ‘a e la’a ‘i he ‘aho ni kuo kamata foki ‘a e ‘aho fo’ou ia – ‘aho Falaite. Na’e fai leva ‘e Sisu mo ‘Ene kau ako ‘a e ma’u ‘o e ‘Ohomohe. ‘Oku ke teuteu ki he Pasova mo e ‘Eiki (Fakaha 3:20). Ko e ui ia ‘o e ‘aho ni, “Ke tau kai ‘Ohomohe mo Ia”

Ako 86: Malumu 'a e Fili (Uike Tapu)

SA. 119:9-16; MT. 26:1-5,14-16; LK. 22:1-6; SIONE 12:44-50

KO E MALUMU ‘A E FILI        UIKE TAPU)

Toe ‘a e ‘aho ‘e ua pea hoko ‘a e Pasova, na’e kamata ke fakahaa’i ‘e Sisu ‘a e pau ke lavaki’i mo kalusefai ‘a e Fanautama ‘a Tangata. Pea na’e feinga ai foki mo e kau Falesi mo e kau Sikalaipe ke puke ‘a Sisu ke tamate’i. Ka ‘i he lolotonga ‘a ‘enau feinga fa’ufau ke fakapoongi ‘a e ‘Eiki mo e ha’u ‘a Siutasi ‘o ne talaange ke nau totongi’i ia ka ne lavaki’i ‘a Sisu Kalaisi kiate kinautolu. Ko ia na’a nau aleapau ke ne fai ‘a e fo’i ngaue pango ko ia. ‘Oku tau sio heni ki he mo’ui ta’etokanga. Na’e hoko ‘a Siutasi ko e taha ia ‘o e kau ako mo e kau muimui ‘o Sisu. He na’a ne fa’a ma’u faingamalie foki ‘o ofi ‘ia Sisu ‘i he taimi lahi pea mo toe fanongo malanga mo akonaki ta tu’o lahi. Ka na’e ‘ikai te ne tokanga. Na’e nofo pe ‘ene fakakaukau ‘a’ana ‘i he ngaahi me’a ‘o e mamani. Pea ko hono o ia ‘o e hoko mai ‘a e fili ‘oku ne fiema’u ha taha ke ne ngaue’aki ‘i he ‘ene ngaahi ngaue pango pea mo fa’ufa’u kovi. Na’e ngutuhua ange kia Siutasi ke ‘oua ‘e fanau’i ki mamani. Tangata mala’ia. Kae fefe koe? Na’e totonu ho fanau’i ki mamani? Tokanga na’a ‘oku ta kau ‘i he fa’ufa’u ke fihia mo ta’ofi ‘a e Kosipeli mo e mo’ui ‘a Sisu Kalaisi. 

Ako 85: Fehu'ia 'o e mafai 'o Sisu

SAAME 119:1-8; MATIU 21:23-27; MAAKE 11:27-33; LUKE 20:1-8

FAKAFEHU’IA ‘A E MAFAI ‘O SISU
(UIKE TAPU)

‘I he ‘aho ni kuo fai ai ‘e he kau taki Siu ‘a e fakafehu’ia ‘o e mafai na’e fai’aki ‘e Sisu ‘a e fakama’a ‘o e Temipale. Ka na’e toe fehu’i ‘e Sisu kiate kinautolu pe ko e mafai mei fe na’e fai’aki ‘e Sione Papitaiso ‘a ‘ene ngaue? Pea ‘ikai te nau lava ke tali, kaekehe ko e taipe ‘o e ta’efieauna ‘a e tangata ki he ‘Otua. 

Ako 84: Uike Tapu

SA. 118:19-29; MT. 21:12-22; MK. 11:12-18; SIONE 2:13-22

KO E TALATUKI’I ‘O E FU’U FIKI MO E FAKAMA’A ‘O E TEMIPALE
(UIKE TAPU)

‘Oku tau loto ke tau fononga fakataha pe mo Sisu Kalaisi ‘i he ngaahi ‘aho takitaha ‘o e uike Tapu pe uike Pasione ‘o kamata pe mei ‘aneafi (Sapate Paame). He na’e toe foki pe ‘a Sisu ‘aneafi mei Selusalema ‘o mohe pe ki Petani, hili ‘a ‘ene fononga fakatu’i. Pea ‘i he pongipongi ni na’a ne toe uhu pongipongi pe ki Selusalema. Mahalo pe na’e te’eki ke ne ma’u me’atokoni pongipongi, pea kuo Ne halofia, pea kuo ne afe atu ki he fu’u fiki, na’e failau ke kumi fua, ka na’e ‘ikai ke ne ma’u ha me’a. Pea ko e taipe pe ia ‘o e ouau fakalotu – ka na’e ‘ikai ha fua ‘o e Laumalie Ma’oni’oni ia ‘i he’enau mo’ui (Kalet. 5:22-23). Pea ko e tuha ‘o e kau ta’efua ko e motuhi pe (Lk. 13:6-7; Sione 15:4) etc. Ko e sipinga pe ‘a ‘ene a’u ki he temipale ‘oku nau fai ‘a e fefakatau’aki ‘i he loto Temipale.

Tefito’i Fakakaukau: Ko ‘etau Fuakava mo e ‘Otua ‘oku tu’u ‘ia Kalaisi.

Ako 83: Sapate Paame

SAAME 118:19,29; ‘AISEA 50:1-9; FILIPAI 2:5-11; LUKE 19:28-40

KO E HA’ALE KI SELUSALEMA         (SAPATE PAAME)

‘Oku tau a’u mai ‘eni ki he fa’ahita’u ‘oku ui ‘e he Tohi Mahina fakakalisitiane ko e fa’ahita’u Pekia pea ‘oku kamata he ‘aho ni ‘a e talanoa ki he Uike Pasione (Falengamamahi ‘a e ‘Eiki) (Uike Tapu) ‘a e hu ‘a Sisu Kalaisi ki Selusalema. ‘Oku ‘ikai ko ‘ene toki hu ‘eni, ka ko e hu ‘eni ia ‘a e Tu’i. Pea ‘oku ne heka ‘i ha ‘asi kae fola lau’i paame ‘a e kakai ‘i he hala. Pea ‘oku ‘iloa ‘a e Sapate ni ko e Sapate Paame. Ko e hu ‘a e ‘Eiki ki Selusalema ko e tu’i, pea ‘oku kalanga ‘a e kakai “Hosana ki he Hako ‘o Tevita” ko e ‘aho mahu’inga ‘eni. Ko e tokotaha ia ko e fakatau’ataina. ‘O ‘ikai foki ko e kakai Siu pe ‘o Selusalema ka ki mamani katoa. Ko Sisu ‘eni ‘oku ha’u: 

1.  Ko e Tu’i mo e Fakamo’ui ‘o mamani katoa. Ko e Tokotaha ikuna ia. ‘Oku ne ikuna’i ‘a e mate mo e kolosi. Pea ‘oku taau ke talitali loto fiefia ‘a e Tu’i ikuna. Ko ‘eni ia ‘o hange ko e tali fiefia ‘e he fu’u kakai ‘i Selusalema. 
2.  ‘Oku ‘ikai ko ha tu’i ia ‘o ha lingitoto fakamamani, ka ko e Tu’i ‘o e melino he ‘oku ne hu mai ‘i he loto ma’ulalo. ‘Oku ‘ikai heka ‘i ha hoosi ka ko e ‘asi. Ko e Tu’i ‘o e Melino pea ‘oku ne hoko mai ‘i he ‘ofa ke tau nofo melino mo fe’ofa’aki (Sakalaia 9:9). 
3.   Ka neongo ‘a e fotu ma’ulalo mo anga fakasevaniti ‘a e Tu’i ni, ka ‘e muimui ai ‘a e kakai kehekehe lanu mo e matakali kehekehe ‘o mamani (Sakalaia 9:10). 
4.  Ko ‘ene ikuna ‘e fou mai ai ‘i hono ta’ata’a ‘a ia na’a ne hanga ‘o hua’i koe’uhi ke mo’ui ‘a e tokolahi (Mk. 11:45; 14:24; 1 Kol. 11:25). ‘I he’ene feilaulau mo fakatau’ataina kakato ‘a koe mo au mei he ha’i ‘a e kakano mo e angahala (Sakalaia 9:11). Hosana ki he Tu’i ko e Hako ‘o Tevita.        

Tefito'i Fakakaukau:             Ko e Fakamo’oni Ma’a Kalaisi  (Matiu 4:19)

Ako 82: Koe Tenga'i Musita kuo hoko 'o lahi

ALO. 29:14; MT. 13:31,32; LK. 13:18,19

KO E TENGA’I MUSITA SI’ISI’I KUO HOKO ‘O LAHI

Ko e tenga’i musita ko e si’isi’i taha ia ‘o e ngaahi fo’i tenga’i ‘akau ‘i Palesitaine ‘i he ‘aho ko ia. Pea ‘oku fakatatau pe ki ai ‘a e anga ‘o e tupu ‘a e Pule’anga ‘o e ‘Otua. Tupu “ko e lahi ‘i he fa’ahinga mohuku kai”. Mei he ki’i kamata’anga si’isi’i ka kuo hoko ia ‘o kaukaua. ‘Oku pehe ma’u pe ‘a e anga ‘o e tupu ‘a e ngaue ‘a e ‘Otua. Kuopau pe ke kamata mei he me’a si’isi’i ‘o toki tupu fakautuutu pe mei he ta’u ki he ta’u ‘o hoko ko e lahi taha ia ‘i ha kuonga. Pea ‘e toki ‘aukolo mai ‘a e kakai (“fanga manupuna”) ‘o ma’u mo’ui ‘i hono “malumalu”. Pea ‘oku fakalotolahi ia ki he ‘etau tui.

Tefito’i Fakakaukau: Fai fakamatoato he me’a si’i pea ‘e tapuaki’i koe ‘e he ‘Eiki ‘o ‘oatu ‘a e me’a lahi ‘aupito.